Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στις 11 Νοεμβρίου 2025 σε ότι αφορά την ευρωπαϊκή Οδηγία για την επάρκεια των κατώτατων μισθών αποτελεί σημαντικό νομοθετικό εργαλείο στα χέρια των κυβερνήσεων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κοινωνικών εταίρων, με στόχο την προώθηση της απασχόλησης και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των εργαζομένων.
Υπενθυμίζεται ότι η Δανία υποστηριζόμενη από τη Σουηδία είχε προσβάλει την συγκεκριμένη
Οδηγία στο σύνολο της και ζητούσε την ακύρωση της, ιδιαίτερα σε ότι αφορά το Άρθρο
4 (παράγραφοί 1 και 2) και Άρθρο 5 με το αιτιολογικό ότι το περιεχόμενο τους εμπερικλείει
άμεση παρέμβαση του Ενωσιακού δικαίου στο εθνικό δίκαιο. Παρά το γεγονός ότι οι εργοδοτικές
οργανώσεις έσπευσαν να υποστηρίξουν τις δικές τους θέσεις σε ότι αφορά την απόφαση
του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, εντούτοις τα δεδομένα είναι πολύ διαφορετικά και η δικαστική
απόφαση αποτελεί σημαντικό εργαλείο στα χέρια των συνδικαλιστικών οργανώσεων για αύξηση
της κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις αλλά και ενίσχυσης του Κατώτατου
Μισθού ανά κράτος μέλος.
Τι αναφέρει το Άρθρο 4 της Οδηγίας

Ειδικότερα, το άρθρο 4 της Οδηγίας (παράγραφος 1) αφορά την προώθηση των Συλλογικών Διαπραγματεύσεων με στόχο την αύξηση της κάλυψης από Συλλογικές Συμβάσεις μέσω του Κοινωνικού Διαλόγου.
Παράλληλα, η Οδηγία αναφέρει πως κάθε κράτος μέλος στο οποίο το ποσοστό κάλυψης από
συλλογικές διαπραγματεύσεις υπολείπεται του κατώτατου ορίου του 80%, θα πρέπει να θεσπίζει
πλαίσιο με τους αναγκαίους πρόσφορους όρους για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, είτε με
νόμο κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, είτε με συμφωνία με αυτούς
(παράγραφος 2). Επιπλέον, το κάθε κράτος μέλος που υπολείπεται του 80% θα πρέπει κατόπιν
διαβούλευσης ή σε συμφωνία με τους κοινωνικούς εταίρους να εκπονήσει σχέδιο δράσης, με σαφή
χρονοδιαγράμματα και συγκεκριμένα μέτρα για σταδιακή αύξηση του ποσοστού κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές διαπραγματεύσεις ενώ το σχέδιο θα πρέπει να επανεξετάζεται
τακτικά και να επικαιροποιείται εάν κρίνεται απαραίτητο.
Απόφαση Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για το Άρθρο 4:
Με βάση την πρόσφατη απόφαση του ΕΔ η πιο πάνω ρήτρα ενεργοποιείται για ποσοστό
κάλυψης εργαζομένων από συλλογικές διαπραγματεύσεις χαμηλότερο του 80% ενώ τα
κράτη μέλη οφείλουν να θεσπίσουν «πλαίσιο» με τους αναγκαίους πρόσφορους όρους και να
εκπονήσουν σχέδιο δράσης για την προώθηση συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Τι αναφέρει το Άρθρο 5 της Οδηγίας

Σε ότι αφορά το Άρθρο 5 της διαδικασίας καθορισμού επαρκών νόμιμων κατώτατων
μισθών, η Δανία υποστήριξε ότι στην παράγραφο 2 του άρθρου μέσω της ευρωπαϊκής Οδηγίας
επιβάλλεται στα κράτη μέλη με νόμιμους κατώτατους μισθούς να μεριμνούν ώστε τα
τέσσερα στοιχεία (κόστος διαβίωσης, γενικό επίπεδο μισθών και κατανομή τους, ρυθμός
αύξησης των μισθών και εθνικά επίπεδα εξέλιξης π.χ παραγωγικότητα) να συμπεριλαμβάνονται
στον καθορισμό του ΕΚΜ, πράγμα το οποίο σημαίνει όπως υποστήριξε η Δανία, θεωρείται
επέμβαση στην εθνική νομοθεσία.
Ωστόσο, μέσα από την Οδηγία δίδεται το περιθώριο και η ευελιξία σε κάθε κράτος μέλος να
ορίζει τα δικά του εθνικά κριτήρια για καθορισμό του ΕΚΜ. Συγκεκριμένα, στην απόφαση
του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αναφέρεται ότι: «Βεβαίως, όπως προκύπτει από τη λέξη
“τουλάχιστον” που χρησιμοποιείται στο άρθρο 5, παράγραφος 2, η απαρίθμηση αυτή δεν είναι
εξαντλητική, τα δε κράτη μέλη είναι ελεύθερα να προσθέσουν και άλλα στοιχεία».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για το Άρθρο 5
(παράγραφος 4), στηρίζει την πρόνοια στη βάση της Οδηγίας που αφορά το 60% του
ακαθάριστου διάμεσου μισθού, για υπολογισμό του Κατώτατου Μισθού. Υπενθυμίζεται πως στην
ευρωπαϊκή Οδηγία του Άρθρου 5 (παράγραφος 4) αναφέρεται πως τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν ενδεικτικές τιμές αναφοράς για την καθοδήγηση ως προς την επάρκεια των
κατώτατων μισθών. Στην Οδηγία αναφέρεται πως: «Για τον σκοπό αυτό, μπορούν να
χρησιμοποιούν (τα κράτη μέλη) ενδεικτικές τιμές αναφοράς που χρησιμοποιούνται συνήθως σε
διεθνές επίπεδο, όπως το 60% του ακαθάριστου διάμεσου μισθού και το 50% του ακαθάριστου
μέσου μισθού, και ή ενδεικτικές τιμές αναφοράς που χρησιμοποιούνται σε εθνικό επίπεδο».
Απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για το Άρθρο 5 αναφέρει:
«Κατά συνέπεια, το άρθρο 5, παράγραφος 4, της προσβαλλόμενης οδηγίας δεν επιβάλλει
υποχρεωτικά στοιχεία όσον αφορά τα επίπεδα των νόμιμων κατώτατων μισθών ούτε εναρμονίζει
το σύνολο ή μέρος των στοιχείων που συνιστούν τους μισθούς αυτούς και, επομένως, δεν
συνεπάγεται άμεση επέμβαση του δικαίου της Ένωσης στον καθορισμό των αμοιβών εντός της
Ένωσης, κατά την έννοια της νομολογίας που εκτίθεται στις σκέψεις 67 και 68 της παρούσας
απόφασης.»
ΑΤΑ
Τέλος, σε ότι αφορά τα κράτη μέλη τα οποία χρησιμοποιούν αυτόματο μηχανισμό
τιμαριθμικής προσαρμογής για τους νόμιμους κατώτατους μισθούς, η απόφαση του Ευρωπαϊκού
Δικαστηρίου δεν απορρίπτει σε καμία περίπτωση τον μηχανισμό αλλά απορρίπτει την ρήτρα η
οποία αναφέρεται στην Οδηγία «ότι η εφαρμογή του εν λόγω μηχανισμού δεν οδηγεί σε μείωση
του νόμιμου κατώτατου μισθού». Η δικαστική απόφαση αναφέρει τα εξής: «Επομένως, η
εν λόγω διάταξη, στο μέτρο που επιβάλλει ρήτρα περί μη υποβάθμισης του επιπέδου
των νόμιμων κατώτατων μισθών στα κράτη μέλη που χρησιμοποιούν αυτόματο μηχανισμό
τιμαριθμικής αναπροσαρμογής (αυτό ουσιαστικά επιβεβαιώνει ότι η ΕΕ δεν είναι εναντίον της
ΑΤΑ) των μισθών αυτών, συνεπάγεται, όπως ορθώς υποστηρίζει το Βασίλειο της Δανίας,
άμεση επέμβαση του δικαίου της Ένωσης στον καθορισμό των αμοιβών εντός της Ένωσης, κατά
την έννοια της νομολογίας που εκτίθεται στις σκέψεις 67 και 68 της παρούσας απόφασης».

Τι υποστήριξαν οι εργοδότες
Η ΟΕΒ με ανακοίνωση της την επομένη της απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (ΕΔ),
υποστήριξε τα εξής:
«Πρώτο, διαγράφονται από την Οδηγία τα Κριτήρια που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα
Κράτη Μέλη για αναθεώρηση των εθνικών κατώτατων μισθών και τα οποία αφορούν την
αγοραστική δύναμη των κατώτατων μισθών, το κόστος διαβίωσης, το γενικό επίπεδο των μισθών,
τον ρυθμό αύξησης των μισθών κλπ.
Δεύτερο, καταργείται η απαγόρευση μείωσης των εθνικών κατώτατων μισθών στα Κράτη
Μέλη που εφαρμόζουν αυτόματο μηχανισμό τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των κατώτατων
μισθών. Δηλαδή επιτρέπεται να μειώνεται κιόλας ο Εθνικός κατώτατος Μισθός αν συνδέεται με
ΑΤΑ και ο πληθωρισμός είναι αρνητικός».
Σχόλιο 1
Στη βάση των όσων αναφέρει η απόφαση του ΕΔ, σε καμία περίπτωση τα κριτήρια στη βάση
της Ευρωπαϊκής Οδηγίας δεν «διαγράφονται», αλλά όπως υποστηρίζει η απόφαση τα κράτη
μέλη μπορούν να υιοθετήσουν νέα κριτήρια ή να αφαιρέσουν υφιστάμενα κριτήρια καθορισμού
του Εθνικού Κατώτατου Μισθού. Δίδεται δηλαδή η ευελιξία σε κάθε κράτος μέλος.
Σχόλιο 2
Δεν απορρίπτεται σε καμία περίπτωση ο μηχανισμός της Αυτόματης Τιμαριθμικής
Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ), αλλά αυτό που υποδηλώνει η απόφαση είναι πως εάν ο
πληθωρισμός είναι αρνητικός τότε μπορεί να υπάρχει το ενδεχόμενο μείωσης του ΕΚΜ στη
βάση και της καθοδικής πορείας των τιμών.
Στην πρόσφατη μόνιμη συμφωνία για την ΑΤΑ στην Κύπρο έχει αποφασιστεί ότι δεν θα
υπάρχει μείωση των μισθών λόγω ΑΤΑ.
Επιχειρήματα της εργοδοτικής πλευράς σε ότι αφορά την επέκταση των Συλλογικών
Συμβάσεων

Η ΟΕΒ στην ανακοίνωση της επεσήμανε:
«(α) Το όριο του 80% για κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις νοείται μόνο ως δείκτης
που ενεργοποιεί την υποχρέωση κατάρτισης σχεδίου δράσης από τα Κράτη Μέλη για
προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων για καθορισμό των μισθών. Σε καμία περίπτωση
δεν επιβάλλεται ποσοστό κάλυψης 80% από συλλογικές συμβάσεις
(β) Η Οδηγία δεν επιβάλλει την προσχώρηση μεγαλύτερου αριθμού εργαζομένων σε
συνδικαλιστικές οργανώσεις, (γ) Η Οδηγία δεν επιβάλλει στα κράτη μέλη
να κηρύσσουν τις συλλογικές συμβάσεις ως
υποχρεωτικές, (δ) Σε σωρεία ρυθμίσεων τα Κράτη Μέλη
υποχρεούνται να διασφαλίζουν τη συμμετοχή
των κοινωνικών εταίρων, με απόλυτο σεβασμό
στην αυτονομία των Οργανώσεων και στο
δικαίωμα τους να διαπραγματεύονται και να
συνάπτουν ελεύθερα και οικειοθελώς συλλογικές
συμβάσεις.»
Σχόλιο 3
Ασφαλώς σε καμία περίπτωση δεν επιβάλλεται στα κράτη μέλη να επεκτείνουν τις Συλλογικές
Συμβάσεις μονομερώς, αλλά οι κυβερνήσεις κρατών μελών των οποίων το ποσοστό κάλυψης
των εργαζομένων βρίσκεται κάτω του 80% θα πρέπει να ενεργοποιούν, κατ’ ακρίβεια
«οφείλουν» να ενεργοποιούν Σχέδιο Δράσης για μεγαλύτερη κάλυψη εργαζομένων από
Συλλογικές Συμβάσεις. Το πιο πάνω πάντοτε εντός του πλαισίου του Κοινωνικού Διαλόγου.
Σε αυτό το πλαίσιο βρίσκεται και το πρόσφατο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τον Κοινωνικό Διάλογο
μεταξύ της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον Ντερ Λαίεν και των ευρωπαϊκών κοινωνικών
εταίρων (εργαζομένων και εργοδοτών).
Η Οδηγία σε καμία περίπτωση δεν επιβάλει υποχρεωτική προσχώρηση μεγαλύτερου
αριθμού εργαζομένων σε συνδικαλιστικές οργανώσεις, ούτε οι Συλλογικές Συμβάσεις
είναι υποχρεωτικές, όμως αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι πως οι κυβερνήσεις των
κρατών μελών που υπολείπονται του δείκτη του 80% είναι υποχρεωμένες να καταρτίσουν
Σχέδιο Δράσης για επέκταση και προώθηση των Συλλογικών Συμβάσεων και επομένως για
μεγαλύτερη κάλυψη εργαζομένων.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αναφέρει επί λέξη:
«Αφετέρου, το άρθρο 4, παράγραφος 2, της προσβαλλόμενης οδηγίας επιβάλλει στα κράτη
μέλη στα οποία το ποσοστό της κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις υπολείπεται
του κατωτάτου ορίου του 80 % να θεσπίσουν πλαίσιο για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, είτε με νόμο κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους
είτε με συμφωνία με αυτούς, και να εκπονήσουν σχέδιο δράσης για τον σκοπό αυτό, ορίζοντας
σαφές χρονοδιάγραμμα και συγκεκριμένα μέτρα για τη σταδιακή αύξηση του ποσοστού κάλυψης
από συλλογικές διαπραγματεύσεις, σχέδιο δράσης το οποίο θα πρέπει να επανεξετάζεται
τακτικά και να επικαιροποιείται εάν είναι απαραίτητο. Από τις αιτιολογικές σκέψεις 16
και 22 της προσβαλλόμενης οδηγίας προκύπτει ότι ο νομοθέτης της Ένωσης στηρίχθηκε,
συναφώς, στην παραδοχή ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του υψηλού ποσοστού της κάλυψης από
συλλογικές διαπραγματεύσεις και της επάρκειας των κατώτατων μισθών».
60% Εθνικού Διάμεσου
Η εργοδοτική πλευρά υποστηρίζει πως σύμφωνα με την Οδηγία «τα Κράτη Μέλη χρησιμοποιούν
ενδεικτικές τιμές αναφοράς για την εκτίμηση της επάρκειας των κατώτατων μισθών, όπως το 60%
του ακαθάριστου διάμεσου μισθού και το 50% του ακαθάριστου μέσου μισθού».
Η ΟΕΒ υπσοτηρίζει πως: «Διευκρινίζεται ότι η Οδηγία σε καμία περίπτωση δεν επιβάλλει στις
χώρες Μέλη να καθορίσουν τον Εθνικό Κατώτατο Μισθό στα πιο πάνω ποσοστά».
Σχόλιο 4
Η απόφαση του ΕΔ σε ότι αφορά τον υπολογισμό του εθνικού κατώτατου μισθού προσφέρει τη
δυνατότητα χρήσης ενδεικτικών τιμών αναφοράς οι οποίοι χρησιμοποιούνται τόσο σε εθνικό όσο
και σε διεθνές επίπεδο.

Η απόφαση τα εξής:
«Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα κράτη μέλη μπορούν να κάνουν χρήση είτε ενδεικτικών τιμών
αναφοράς που χρησιμοποιούνται σε εθνικό επίπεδο, είτε ενδεικτικών τιμών αναφοράς
που χρησιμοποιούνται σε διεθνές επίπεδο, είτε συνδυασμού των δύο. Κατά συνέπεια, το
άρθρο 5, παράγραφος 4, της προσβαλλόμενης οδηγίας δεν επιβάλλει υποχρεωτικά στοιχεία
όσον αφορά τα επίπεδα των νόμιμων κατώτατων μισθών ούτε εναρμονίζει το σύνολο ή μέρος των
στοιχείων που συνιστούν τους μισθούς αυτούς και, επομένως, δεν συνεπάγεται άμεση επέμβαση
του δικαίου της Ένωσης στον καθορισμό των αμοιβών εντός της Ένωσης, κατά την έννοια της
νομολογίας που εκτίθεται στις σκέψεις 67 και 68 της παρούσας απόφασης».