Ανδρέας Φ. Μάτσας

               Γενικός Γραμματέας ΣΕΚ

Σύμφωνα με την πρόσφατη Τριμερή Κοινωνική Σύνοδο για την ανάπτυξη και την απασχόληση, η βασική συνιστώσα που αφορά την ενίσχυση της ΕΕ στον μεταβαλλόμενο κόσμο, διασυνδέεται με την ανταποδοτικότητα των στοχευμένων πολιτικών προς τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις.

Η παρέμβαση του Γενικού Γραμματέα της ΣΕΚ στη συγκεκριμένη Σύνοδο, ως εκπρόσωπος των εργαζομένων στην Κύπρο, εστίασε κυρίως σε αυτές τις παραμέτρους, ως βασικές συνιστώσες υγειούς οικονομικής ανάπτυξης και επίτευξης του στόχου της κοινωνικής συνοχής.

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από προκλήσεις και αλλαγές που επισυμβαίνουν με έντονα γρήγορους και απρόβλεπτους ρυθμούς, τόσο σε σχέση με τις τεχνολογικές, όσο και με τις κλαδικές μεταβάσεις σε σχέση με την απασχόληση, οι οποίες γίνονται πιο εμφανείς λόγω των έντονων διαφοροποιήσεων στις τιμές της ενέργειας, όπως και των γεωπολιτικών και εμπορικών αλλαγών και εντάσεων. 

Η ισόρροπη ανάπτυξη, προϋποθέτει επενδύσεις στην καινοτομία, στην τεχνολογία και στους εργαζόμενους, ως οι κινητήριες δυνάμεις για αύξηση της παραγωγικότητας. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντική και η αξιολόγηση των αλλαγών που έχουν επέλθει σε συγκεκριμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, όπως είναι η μεταποίηση, έτσι ώστε να σχεδιαστεί η στρατηγική ενίσχυσης της αγοράς εργασίας και έγκαιρης καθοδήγησης των εργαζομένων, μέσα και από στοχευμένα προγράμματα κατάρτισης και επανακατάρτισης για ενίσχυση των επαγγελματικών δεξιοτήτων.

Παράλληλα, σημειώνεται πως η αύξηση της παραγωγικότητας βασίζεται στις επενδύσεις μέσα από μια ολοκληρωμένη βιομηχανική πολιτική, στην καινοτομία, στις ποιοτικές θέσεις εργασίας, στην κατάρτιση, στις δημόσιες υπηρεσίες και στις υποδομές, υπό την προϋπόθεση πως δεν θα εφαρμοστούν εις βάρος των μισθών ή υποβαθμίζοντας τα υποστηρικτικά μέτρα για την απασχόληση.

Σε αυτό το πλαίσιο, αναδεικνύεται η επιτακτική ανάγκη για ενίσχυση της προσβασιμότητας, της συμμετοχής και των παρεχόμενων δυνατοτήτων αξιοποίησης των προγραμμάτων κατάρτισης, όπως καταγράφεται και στην Έκθεση Ντράγκι (Draghi report), ενισχύοντας τις δεξιότητες των εργαζομένων. Η Κύπρος βρίσκεται πολύ πιο πίσω από τον μέσο όρο της ΕΕ, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία για το 2025, η Κύπρος κατατάσσεται στην 16^η θέση των 27 και μακριά από την υλοποίηση του ελάχιστου στόχου που τίθεται από το Σχέδιο Δράσης του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων για συμμετοχή του 60% του συνόλου των εργαζομένων σε προγράμματα κατάρτισης κάθε χρόνο.

Ο σχεδιασμός μιας συγκροτημένης στρατηγικής που θα δημιουργεί και θα προστατεύει την ποιοτική απασχόληση σε κλαδικό επίπεδο, ενισχύοντας τη δυνατότητα ομαλής μετάβασης στα νέα δεδομένα, θα πρέπει να αποτελέσει επιπρόσθετη προτεραιότητα. Προς αυτή την κατεύθυνση, είναι εξίσου σημαντική η δημιουργία ταμείου στήριξης των επιχειρήσεων και της ποιοτικής απασχόλησης, σε περιόδους κρίσεων ή ανατροπών (στη βάση της δημιουργίας του Προγράμματος Sure), όπως επίσης και της προώθησης της συλλογικής διαπραγμάτευσης ως στοιχείο ενίσχυσης της ομαλής ανάπτυξης και της δημιουργίας συνθηκών ενίσχυσης της εργατικής ειρήνης.

Αναντίλεκτα, η ομαλή μετάβαση και η ανάπτυξη, διασυνδέονται με την ενίσχυση της ποιότητας και της αξιοπρέπειας στην εργασία μέσω και της ουσιαστικής βελτίωσης των μισθών και των συνθηκών εργασίας, της αναβάθμισης των επιπέδων ασφάλειας και υγείας στο περιβάλλον εργασίας και την προώθηση της ποιοτικής κατάρτισης, μέσα και από την επέκταση της εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων.

Η πρόσφατη δήλωση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναδεικνύει και επιβεβαιώνει αυτή την ανάγκη, ως απότοκο και της εκτόξευσης του κόστους ζωής και της επιβεβλημένης στήριξης των βασικών παραμέτρων που συνθέτουν την κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή.

Η πρόσφατη δικαστική δικαίωση της Οδηγίας για τον Ευρωπαϊκό Κατώτατο Μισθό και την επάρκεια των μισθών θα πρέπει να αξιοποιηθεί για επέκταση των συλλογικών συμβάσεων, ενίσχυση των μισθών και των παρεμφερών ωφελημάτων, όπως και την άρση της επαγγελματικής επισφάλειας, των ανισοτήτων και του αθέμιτου ανταγωνισμού ανάμεσα σε επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα Ευρωπαϊκά στοιχεία, η Κύπρος βρίσκεται στην 20^η θέση αβεβαιότητας των εργαζομένων ως προς την πιθανότητα απώλειας της εργασίας στους επόμενους 6 μήνες, και στη 17^η θέση ως προς τον φόβο της ανεπιθύμητης  διαφοροποίησης της κατάστασης της απασχόλησης.

Ως εκ τούτου, θα πρέπει αμέσως να κατατεθεί στη Βουλή το νομοσχέδιο που διασυνδέεται με τις πρόνοιες της Οδηγίας, όπως επίσης και ο σχεδιασμός της στρατηγικής που θα διασφαλίσει την υλοποίηση του στόχου της κάλυψης του 80% της αγοράς εργασίας, με συλλογικές συμβάσεις. Επιβάλλεται επίσης, χωρίς άλλη χρονοτριβή, η διασύνδεση των δημοσίων συμβάσεων με την προϋπόθεση της εφαρμογής συλλογικών συμβάσεων.

Η επόμενη πρόκληση αφορά τη δυνατότητα, αλλά και την ανάγκη, ενίσχυσης του κατώτατου μισθού στην Κύπρο, με δεδομένο το γεγονός πως, η όλη διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη με ορίζοντα κατάληξης και έκδοσης του Διατάγματος μέχρι το τέλος του τρέχοντος μηνός. Η σημαντική αύξηση του διαμέσου μισθού, τόσο κατά το 2024 όσο και σε σχέση με την πρόβλεψη για το 2025, δημιουργούν τη δυνατότητα αλλά και την υποχρέωση για ουσιαστική βελτίωση του κατώτατου μισθού. Υπενθυμίζεται πως, τόσο κατά τη θέσπιση του κατώτατου μισθού, όσο και κατά την αναθεώρησή του πριν από δύο χρόνια, το ποσοστό που λήφθηκε υπόψη ήταν το 58.5% των τότε διάμεσων μισθών.

Σημειώνεται επίσης πως, η Κύπρος βρίσκεται στην 13^η θέση ανάμεσα στα 22 κράτη μέλη που εφαρμόζουν κατώτατο μισθό, ενώ στη βάση της αγοραστικής δύναμης του κατώτατου μισθού, η Κύπρος βρίσκεται στη 15^η θέση, με περιθώρια βελτίωσης λόγω και του γεγονότος πως, για πρώτη φορά θα προστεθεί στο ύψος του κατώτατου μισθού και η ΑΤΑ, ως απότοκο της πρόσφατης μόνιμης διευθέτησης του θεσμού.

Τέλος, σε ότι αφορά τον κατώτατο μισθό, ο οποίος διασυνδέεται και με τη βελτίωση της ποιότητας στην απασχόληση, όπως και με τη δυνατότητα βελτίωσης των συνταξιοδοτικών ωφελημάτων, θα πρέπει να διασυνδεθεί και με την ωριαία του απόδοση, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές ώρες εργασίας των επαγγελματικών κλάδων που επηρεάζονται από τον κατώτατο μισθό.

Παράλληλα, η Πράξη για την Ποιοτική Απασχόληση (Quality Job Act) θα πρέπει να συμπεριλάβει συγκεκριμένες Οδηγίες για τη διασφάλιση της δίκαιης μετάβασης, ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης, αποτροπή των ψυχοκοινωνικών και επιβαρυντικών κινδύνων στην εργασία, τη ρύθμιση των υπεργολαβιών και τη διασφάλιση του δικαιώματος της αποσύνδεσης στην τηλεργασία.

Το γεγονός πως, ο κατώτατος μισθός, με βάση τα επίσημα Ευρωπαϊκά στοιχεία αναλώνεται κατά 65% για σκοπούς στέγασης, σε συνάρτηση με το συνεχώς αυξανόμενος κόστος για απόκτηση ή ενοικίαση κατοικίας, επιβάλλει τον σχεδιασμό ολοκληρωμένης στεγαστικής πολιτικής.

Το δικαίωμα σε επαρκή, αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγη αποτελεί προτεραιότητα που διασυνδέεται με την αξιοπρέπεια στη ζωή. Το επερχόμενο Ευρωπαϊκό Σχέδιο για προσιτή κατοικία (European Affordable Housing Plan), και το οποίο αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της Κυπριακής Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα πρέπει να αξιοποιηθεί ως ένα σημαντικό εργαλείο, με τη συμμετοχή και συνδρομή των κοινωνικών εταίρων.

Αυτή η προσπάθεια και στόχευση, θα μπορεί να υλοποιηθεί καλύτερα, μέσω της βελτίωσης του κατώτατου μισθού, ενώ παράλληλα, θα πρέπει να ενισχυθεί η κρατική στήριξη της κοινωνικής στέγασης και να προωθηθεί η συνεργασία ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα για την υλοποίηση στεγαστικών έργων με κοινωνικό προσανατολισμό, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα νεαρά ζευγάρια.

Η αξιοποίηση του ρόλου των κοινωνικών εταίρων και του θεσμικού πλαισίου του κοινωνικού διαλόγου, θα οριοθετήσει τη δυνατότητα δημιουργίας συνθηκών ισόρροπης και κοινωνικά δίκαιης ανάπτυξης.