Δεν ευθύνεται η ΑΤΑ για τους χαμηλούς μισθούς και τις μισθολογικές ανισότητες

Του Πανίκου Αργυρίδη

Γενικού Οργανωτικού ΣΕΚ

Η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ) αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους και ιστορικούς θεσμούς του κυπριακού εργασιακού γίγνεσθαι. Η λειτουργία της είναι ξεκάθαρη: να προστατεύει την αγοραστική δύναμη των εργαζομένων από τις επιπτώσεις του πληθωρισμού. Πρόκειται για έναν μηχανισμό που γεννήθηκε μέσα από κοινωνικούς αγώνες και συλλογικές συμφωνίες και ο οποίος διαχρονικά συνέβαλε καθοριστικά στη διατήρηση ενός σταθερού εργασιακού περιβάλλοντος και στην προώθηση της κοινωνικής ειρήνης.

Τα τελευταία χρόνια, επανέρχεται στον δημόσιο διάλογο η ιδέα της «κλιμακωτής ΑΤΑ», δηλαδή της διαφοροποίησης του ποσοστού ή του ποσού της αναπροσαρμογής ανάλογα με το ύψος του μισθού. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση όχι μόνο αλλοιώνει τον χαρακτήρα του θεσμού, αλλά δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για ολόκληρο το σύστημα εργασιακών σχέσεων.

Και είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ΑΤΑ δεν είναι αυτή που καθορίζει το ύψος του μισθού της κάθε θέσης, αλλά άλλοι παράγοντες όπως τα καθήκοντα, οι ευθύνες, οι δεξιότητες, οι γνώσεις και τα προσόντα που απαιτούνται για κάθε θέση και μερικοί άλλοι παράγοντες. 

Οι λόγοι για τους οποίους η κλιμακωτή ΑΤΑ θα αλλοιώσει τη φιλοσοφία του θεσμού, είναι οι ακόλουθοι:

1. Η ΑΤΑ είναι μηχανισμός αντιστάθμισης του πληθωρισμού, όχι αναδιανομής

Η ΑΤΑ δεν σχεδιάστηκε για να μειώνει μισθολογικές ανισότητες ούτε για να λειτουργεί ως εργαλείο κοινωνικής πολιτικής. Αυτοί οι στόχοι εξυπηρετούνται από άλλους μηχανισμούς, όπως είναι οι φορολογικές πολιτικές, οι κοινωνικές παροχές, ο κατώτατος μισθός, τα επιδόματα κ.ά.

Ο σκοπός της ΑΤΑ είναι ενιαίος και καθολικός: να επιστρέφει σε όλους τους εργαζόμενους τη χαμένη αγοραστική δύναμη από την αύξηση των τιμών.

Κάθε προσπάθεια διαφοροποίησης των ποσοστών ανάλογα με το ύψος του μισθού μετατρέπει την ΑΤΑ σε κάτι άλλο: σε εργαλείο αναδιανομής εισοδήματος, δηλαδή σε πολιτική επιλογή και όχι σε οικονομικό μηχανισμό. Αυτό αλλοιώνει τη λογική της και ανοίγει την πόρτα σε περαιτέρω αποδυνάμωσή της.

2. Η κλιμάκωση εισάγει ανισότητες

Η ΑΤΑ βασίζεται στην αρχή της ισότητας: ο πληθωρισμός πλήττει όλους, άρα η αντιστάθμιση πρέπει να είναι ίση για όλους.

Εάν εφαρμοστεί κλιμακωτή ΑΤΑ, τότε δύο εργαζόμενοι που κάνουν ακριβώς την ίδια δουλειά, στο ίδιο επίπεδο ευθύνης, μπορεί να λαμβάνουν διαφορετική αναπροσαρμογή μόνο επειδή ο μισθός τους βρίσκεται σε άλλη κλίμακα.

Αυτό δημιουργεί, στρεβλώσεις στην εσωτερική μισθολογική διάρθρωση (ιδιαίτερα σε οργανισμούς και εταιρείες με διευρυμένες μισθολογικές κλίμακες), αίσθημα αδικίας και διάβρωση των αρχών ίσης αμοιβής για ίσης αξίας εργασία.

3. Η κλιμακωτή ΑΤΑ περιπλέκει και αποδυναμώνει τη συλλογική διαπραγμάτευση

Η ενιαία ΑΤΑ είναι απλή, διαφανής και σταθερή. Όλοι γνωρίζουν τον μηχανισμό και η εφαρμογή της γίνεται ομοιόμορφα.

Αν η ΑΤΑ γίνει κλιμακωτή, ανοίγει χώρος για πολλαπλές ερμηνείες, απαιτεί διαφορετικές μισθολογικές κλίμακες, δημιουργεί συγκρούσεις σε κάθε κλαδική ή επιχειρησιακή σύμβαση και αυξάνει την αβεβαιότητα για εργαζομένους και εργοδότες.

Αντί να ενισχύσει τη συλλογική διαπραγμάτευση, τη δυσχεραίνει και την καθιστά πιο ευάλωτη.

4. Ο πληθωρισμός είναι καθολικός, άρα και η ΑΤΑ πρέπει να είναι καθολική

Το επιχείρημα υπέρ της κλιμάκωσης, συχνά βασίζεται στην υπόθεση ότι ο πληθωρισμός πλήττει περισσότερο τα χαμηλά εισοδήματα. Αυτό είναι εν μέρει αληθές.

Όμως η ΑΤΑ δεν προσπαθεί να λύσει την ανισότητα στον καταμερισμό του εισοδήματος· προσπαθεί να αντισταθμίσει την πραγματική απώλεια αγοραστικής δύναμης.

Εάν ένα μπουκάλι γάλα ή ένα λίτρο βενζίνης αυξηθεί κατά 10%, αυξάνεται για όλους. Η ΑΤΑ αντανακλά αυτή την καθολική πραγματικότητα.

Για την ενίσχυση των χαμηλόμισθων υπάρχουν άλλες πολιτικές που μπορούν να εφαρμοστούν στοχευμένα, χωρίς να διαλύουν έναν θεσμό που αφορά όλο το εργατικό δυναμικό.

5. Ο κίνδυνος αποδυνάμωσης και διάλυσης του θεσμού

Οι εργοδοτικές οργανώσεις διαχρονικά πιέζουν για περιορισμό της ΑΤΑ. Η εισαγωγή κλιμάκωσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «Δούρειος Ίππος» για περαιτέρω υπονόμευση του θεσμού.

Μόλις συμφωνηθεί ότι η ΑΤΑ μπορεί να διαφοροποιείται, ανοίγει η πόρτα για μελλοντικές περικοπές, υποβαθμίζεται το εύρος της καθολικής προστασίας και αποδυναμώνεται η σταθερότητα στις εργασιακές σχέσεις.

Ιστορικά, όπου υπονομεύθηκε η ΑΤΑ, ακολούθησε δραματική μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθών των εργαζομένων.

6. Οι εργασιακές σχέσεις χρειάζονται σταθερότητα, όχι νέες εστίες σύγκρουσης

Η κλιμάκωση της ΑΤΑ θα δημιουργούσε διαχωρισμούς ανάμεσα σε εργαζόμενους, τριβές σε επιχειρήσεις και πρόσθετη ένταση ανάμεσα σε συνδικάτα και εργοδοτικές οργανώσεις.

Η ενιαία ΑΤΑ προσφέρει αυτό που λείπει περισσότερο σήμερα, προβλεψιμότητα, σαφήνεια και εργασιακή ειρήνη.

Συμπέρασμα: Η ΑΤΑ πρέπει να παραμείνει ενιαία, καθολική και αδιαπραγμάτευτη

Η κλιμακωτή ΑΤΑ δεν είναι τεχνική βελτίωση,· είναι αλλαγή φιλοσοφίας, η οποία μετατρέπει ένα ουδέτερο οικονομικό εργαλείο σε πολιτική απόφαση, δημιουργώντας ανισότητες, στρεβλώσεις και αστάθεια.

Για τους εργαζόμενους, τα συνδικάτα και την κοινωνία, η ενιαία ΑΤΑ αποτελεί εγγύηση αξιοπρέπειας, σταθερότητας και δικαιοσύνης.

Αποτελεί έναν από τους λίγους μηχανισμούς που διασφαλίζουν ότι ο πλούτος που χάνεται από τον πληθωρισμό, επιστρέφει στους ανθρώπους που τον παράγουν.

Για τις μισθολογικές ανισότητες και για τα χαμηλά εισοδήματα, αυτό που θα πρέπει να γίνει είναι η επέκταση της κάλυψης μέσω των Συλλογικών Συμβάσεων για περισσότερους εργαζόμενους και τόσο ο Εθνικός Κατώτατος Μισθός, όσο και οι κατώτατοι μισθοί γενικότερα, να βελτιωθούν σταδιακά, αλλά και ουσιαστικά, έτσι ώστε να μπορεί η κοινωνία να ανταποκριθεί στις οικονομικές απαιτήσεις του σήμερα, οι οποίες πλήττουν ιδιαίτερα τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα, αλλά και τη μεσαία τάξη.

Η προστασία της ΑΤΑ δεν είναι απλώς τεχνικό ζήτημα, αλλά είναι υπόθεση αρχής. Η μόνιμη συμφωνία που έχει επιτευχθεί, επιβεβαιώνει τη χρησιμότητα του θεσμού, ενώ η πλήρης αποκατάστασή του δημιουργεί δυνατότητες περεταίρω επέκτασης της εφαρμογής του.